Stripfestival Breda 2023 (23 & 24 sept.)

Suske en Wiske zijn dit jaar de hoofdgasten van Stripfestival Breda.

Dit weekend, zaterdag 23 en zondag 24 september, breekt in het Chassé Theater in Breda de stripkoorts uit met een nieuwe editie van Stripfestival Breda. Twee dagen lang, van 10:00 tot 17:00 uur signeren tekenaars hun albums met als speciale gasten de tekenaars van Donald  Duck, Maarten Gerritsen en Jan-Roman Pakula en de Franse grootheden Didier Tarquin en Jean-Louis Mourier.

Stripfestival Breda in het Chassé Theater in Breda, 23 september 2023.

Maar Stripfestival Breda is meer dan dat, het is een familie-event. Neem dus gerust je kinderen mee en laat hen genieten van Arcade-games, laat ze schminken of genieten van een film.

Dutch tekenaar Anco Dijkman (rechts) met fan Perry Krootjes (Breda, 23-9-2023)

Tussen het bezoeken van de tientallen standjes door kan je de bekendmaking van de winnaars van het NK Striptekenen meepikken en de uitreiking van de Willy Vandersteenprijs 2023 bijwonen. Die prijs, georganiseerd door Stripgids, voor het beste album van het jaar, gaat zaterdag naar Hild van Veerle Hildebrandt. Zij krijgt een tekening van de vorige laureaat Joris Mertens en een geldprijs van 5.000 euro.

Peter Nuyten, de tekenaar van de serie Apache Junction. Foto: Erwin Suvaal (Breda, 23-9-2023)

Irene Schiphorst en Will Kranendonk met hun graphic novel Vis bij uitgeverij MENLU (Breda, 23-9-2023)

Eppo 18 - Interview Anco Dijkman over westernstrip Dutch

 

(Foto: Robin Schouten, 2023)

In Eppo nr. 18, 2023 staat van mij een 2-pagina interview met striptekenaar Anco Dijkman over Dutch, de westernstrip die hij maakt in samenwerking met scenarist Ger Apeldoorn. Vorig jaar verscheen in Eppo het eerste verhaal uit een drieluik, over een soldaat die na de Amerikaanse Burgeroorlog afreist naar Nederland, Een cowboy in de Peel, dat binnenkort in album verschijnt (de primeur is op 23/24 september op Stripfestival Breda). Het tweede verhaal, Een anarchist in Brussel loopt nu in Eppo vanaf nummer 14. 

Eppo nummer 18 is los te bestellen via de site van Uitgeverij L/ Eppo. 

Thé Tjong-Khing: 90 jaar jong tentoonstelling bij Verwey Museum Haarlem (t/m 10 sept.)

In augustus bereikte de gelauwerde Haarlemse kinderboeken illustrator Thé Tjong-Khing de memorabele leeftijd van 90 jaar. Ter gelegenheid van deze heuglijke gebeurtenis wordt hij geëerd met een unieke overzichtstentoonstelling in Verwey Museum Haarlem waarin zijn rijke oeuvre worden samengebracht: strips, kinderboeken en illustratiewerk, waaronder veel nieuw en nooit eerder geëxposeerd werk. De tentoonstelling is samengesteld door Tonio van Vugt, illustrator, redacteur, vertaler en (ex-) artistiek directeur van Stripdagen Haarlem. Thé Tjong-Khing: 90 jaar jong is nog te zien tot en met 10 september 2023. 

 (Foto: Natasja van Loon, 2023)

Thé Tjong-Khing is één van Nederlands bekendste kinderboekenillustratoren. Ook heeft hij zijn stempel op de Nederlandse stripgeschiedenis gedrukt, lees zijn biografie op de Comiclopedia. De op 4 augustus 1933 in Purworejo (Centraal-Java, voormalig Nederlands-Indië) geboren Thé studeerde aan de Seniriupa Kunstacademie in Bandoeng, waarna hij in 1956 per boot naar Nederland vertrok met het oog op werk. Na een reeks avondcursussen reclametekenen aan de Amsterdamse Kunstnijverheidsschool (de huidige Rietveldacademie), kwam hij in dienst van de legendarische Toonder Studio’s. 

(Foto: Sean van der Meulen, 2023)

Thé heeft tientallen strips gemaakt en vele duizenden illustraties voor tijdschriften, boekomslagen en kinderboeken. Tot zijn bekendste werken behoren de strips Arman en Ilva, Student Tijloos en Iris (alle drie met scenarist Lo Hartog van Banda), het kinderboek Kleine Sofie en Lange Wapper (met schrijfster Els Pelgrom) en het prentenboek Waar is de Taart? In 1984 werd zelfs een van zijn korte stripverhalen, Zuster Lydia en het geluk, tot korte film voor televisie bewerkt. In oktober 2022 verscheen Sprookjes van Godfried Bomans in een nieuw jasje met sfeervolle tekeningen van Thé. Van Arnon Grunberg is De lezer en zijn gigolo net verschenen en er komt een nieuw kinderboek van Toon Tellegen waarvoor Thé de illustraties maakt.

 (Foto: Sean van der Meulen, 2023)

Rond 1976 stopte Thé met het tekenen van strips om zich volledig op (kinder)boekenillustraties toe te leggen, voor o.a. Guus Kuijer, Els Pelgrom, Dolf Verroen en Sylvia Vanden Heede. Voor zijn illustraties ontving hij meerdere Gouden en Zilveren Penselen, de Woutertje Pieterse Prijs, de Max Velthuis-prijs en de Duitse Jeugdliteratuurprijs. In 2020 keerde Thé even terug naar het medium waar het voor hem allemaal mee begon: met het stripproject De man die geen saxofoon mocht spelen.

De vrouw die niet meer kon zingen (2020)

Tentoonstelling

Een deel van de tentoonstelling is gewijd aan Thés jeugd, zijn komst naar Nederland en zijn jaren bij de Toonder Studio’s (1957-1975), waarvoor hij diverse strips maakte, van Ridder Leo van Zuylenburg tot Student Tijloos. Tevens zal er veel onbekend werk uit die tijd te zien zijn, alsmede zijn illustratiewerk voor tijdschriften als Pep, Donald Duck en Taptoe. 

Illustratie voor Pep nr. 45, 1968. (Foto: Sean van der Meulen, 2023)

Ook is zijn meest persoonlijke Toonder-strip te zien, de filosofisch getinte sf-reeks Arman en Ilva (1969-1975), popartstrip Iris (1968), zijn strips voor het undergroundtijdschrift De Vrije Balloen uit het midden van de jaren zeventig en zijn recente terugkeer naar het medium strip. Ook is er is aandacht voor het maakproces van de strip, en de grote invloed van de cinema op het stripwerk van de filmkenner Thé Tjong-Khing. En natuurlijk is het werk te zien waarvan de meesten Thé kennen: zijn kinderboekenillustraties. Er zullen vele originelen te bewonderen zijn, waaronder nog niet eerder geëxposeerd werk.

De brief - pagina 1, eerste publicatie in De Vrije Balloen nr. 7, 1977

Daarnaast zijn er unieke props en personages op de tentoonstelling uit de stopmotion-animatiereeks Vos en Haas, naar de populaire boekenreeks die Khing maakte met schrijfster Sylvia Vanden Heede.

Uit BOSCH, het sprookje van Khing.

Thé Tjong-Khing: 90 jaar jong – tot en met 10 september 2023 bij Verwey Museum Haarlem, Groot Heiligland 47, 2011 EP Haarlem.

Dinsdag t/m zaterdag: 11:00 - 17:00 

Zondag en maandag: 12:00 - 17:00

Eppo 17 - De boekenkast van Wilma van den Bosch

Wilma van den Bosch thuis in Ede, 11 juni 2023. (Foto: Robin Schouten)

In Eppo nr. 17 staat van mij De boekenkast van... Wilma van den Bosch. Ze heeft maar liefst 33 jaar Disney strips gemaakt voor Donald Duck (“Ik voelde me daar als een kind in een speelgoedwinkel”) en tekende ook strips voor Tina. In 1999-2001 maakte ze haar eigen stripreeks Prinses Aster. Sinds 2022 is zij een van de vaste tekenaars van de megapopulaire Jan van Haasteren-puzzels. Dit jaar maakte Wilma haar debuut in Eppo, in nummer 11 met een Douwe Dabbert-hommage op scenario van Pascal Oost. 

Eppo nummer 17 (met S1ngle cover van Hanco Kolk) is los te bestellen via de site van L, de uitgever van Eppo. Het blad ligt niet meer in de reguliere tijdschriftenwinkels maar is dus wel te bestellen. 

Eppo nr. 17 (2023) met De boekenkast van Wilma van den Bosch.

Jeff Hawke de ongewaardeerde

Soms duikt er iets op uit het Nederlandse taalgebied dat je al kent als comicbook, maar nog niet heb gezien in dagelijkse of wekelijkse stroken uit kranten of weekbladen. Dat materiaal kan je zonder meer zeldzaam noemen omdat, behalve veel van de creaties van Marten Toonder bijvoorbeeld, er geen directe fans zijn die aan het knippen en lijmen slaan. 

Zo is dat het geval met de Britse sciencefictionreeks Jeff Hawke, van 1954 tot 1974 getekend door de Schot Sydney Jordan op scenario van Eric Souster en William Patterson. De pagina's die bijvoorbeeld in een Nederlandse radio en tv-gids werden afgedrukt zijn nauwelijks meer te vinden. Bij uitzondering duikt er hier en daar een op.

Een mooi voorbeeld van knippen en plakken van vijf Sidney Jordan-verhalen uit een Nederlandse TV- gids. 'Eight days a week' van The Beatles stond in de top tien, zo lezen we op een van de pagina's, dus de zelf gemaakte bundel stamt uit 1965.

Sydney Jordan is een redelijk onbekende meester aan deze kant van de Noordzee. Iemand die zijn strepen evenwel heeft verdiend in de wereld van de comics, maar aanvankelijk aan de andere kant van die zee bekendheid geniet. Zijn eerste stappen in het illustreren was in de Stratmore Studio in het Dundee van Bill McCail en Len Fullerton. Een Schotse plaats waar Jordan overigens in 1931 (elders staat 1928) werd geboren. Daar assisteerde hij vanaf 1951 Fullerton met de strip Dora, Toni and Liz. Dat werd aan de Daily Record verkocht dat zich als blad specifiek richt op de steden Edinburgh en Glasgow. Hij kon, zo stelde Jordan, prima op die strip oefenen. Niets wijst er in deze half komische avonturen op waar hij later zijn pen op zou gaan proberen en waar hij succes mee zou krijgen; Jeff Hawke.

.

Dora, Toni and Liz, c. 1951.

Tijdens een trip naar Londen ontmoette Jordan een Royal Air Force-maat; Eric Souster die samenwerkte met een zekere Bayly. Zij runden een reclamebureau waar ook strips werden getekend. Niets bijzonders in die tijd want ook in Nederland bijvoorbeeld werd Olidin, een jeugdblad met strips (o.a. van Hans Kresse, Jan Kruis en Piet Wijn) van oliemaatschappij Shell, gemaakt door zo'n bureau. Die lui konden immers tekenen en een verhaal vertellen. Omdat Jordan goed figuren op papier kon zetten werd hij door Souster binnengehaald. Hij verdiende meteen 20 pond per week wat een flink bedrag was in die tijd. Zijn  kwaliteiten hebben hierbij de doorslag gegeven en niet louter de vriendschap. Dat blijkt wel uit de gelanceerde strip Dick Hercules waar hij vanaf 1952 aan werkte. Een krachtig getekende strip vol avontuur. 

Ondertussen was Jordan bezig met sciencefiction in de figuur van Orion die de schaduwen van spacerider Jeff Hawke vooruit zou werpen. Waarom Orion het niet haalde om meer verhalen mee te vertellen en Jeff Hawke uiteindelijk wel is niet opgehelderd. Het heeft dezelfde elementen waar een aantrekkelijke man van de juiste leeftijd en onbevreesd naar de sterren reist, in de aanwezigheid van een charmante dame. De enige verklaring kan zijn dat de opvolger Jeff Hawke wellicht meer detectiveachtige trekken had. Vrij vertaald, Jeff hoefde niet per se in de ruimte te zweven om een interessant leven te leiden. De dominantie van dat soort sterren-reis-spul kwam overigens uit de Verenigde Staten dat al vanaf de jaren 30 werd geproduceerd en luistert naar namen als Lars of Mars en Kenton of the Star Patrol. De Amerikaanse stortvloed vroeg blijkbaar een antwoord van de Gallische variant van het aloude Albion, Alba. 

Orion, c. 1950.

Vermoedelijk ten tijde van het tekenen van onder andere Orion ontwikkelde Eric Souster, Sydney Jordan en Jim Gilbert onze held Jeff Hawke. Later komt William Patterson het team versterken en richt hij zich op de karakterontwikkelingen. Op 15 februari 1954 (elders werd 1955 genoemd) koopt The Daily Express de strip voor zijn stripstroken met de ondertitel Spacerider. Dat wordt een jaar later First Citizen of the Space Age. 

Volop avontuur...en...

...en sensualiteit.

Deze stripverhalen verschenen tot 1974. In Frankrijk zijn ze te vinden in bijvoorbeeld het maandelijkse stripblad Charlie Mensuel en het dagblad L'Humanité. En zoals al eerder gezegd, in de 'weggooibladen' (zoals radio en tv-gidsen) waar zo nu en dan een verzameling van de shredder wordt gered. 

Jeff even in de koelkast

Jordan werpt zich na die periode Hawke op een ander figuur; Lance McLane. Die op zijn beurt tot 1988 in de Daily Record verscheen. McLane zou echter niet het einde van de publicatie van Jeff Hawke zijn. In 1977 namelijk neemt een Amerikaans bureau de strip van Jordan in zijn portefeuille op en tekent de Schot nieuwe avonturen, zij het dat de stripfiguur meteen een reanimatie krijgt door deze meer het uiterlijk van zijn later ontworpen modernere figuur McLane mee te geven.  

Lance McLane - 'Sails in the Red Sunset' (Daily Record, 1985)

Uit die periode mag je de strip Jeff Hawke zeker tot de betere noemen. Opvallend is dat Thé Tjong-Khing zijn voortreffelijke en unieke Arman en Ilva strip trekken heeft gegeven van de latere verhalen van Jordan's Hawke (of visa versa?). De Lambiek Comiclopedia noemt Jordan echter niet als inspiratiebron voor Khing. Deze manier van werken met veel open ruimten was blijkbaar een tendens. 

Sydney Jordan (1970)

 

Thé Tjong-Khing's Arman en Ilva (1971)

Die latere verhalen van Jeff Hawke maakte niet alleen indruk op het Amerikaanse bureau, maar ook de Franse uitgeverij Glénat bezondigde zich aan drie delen Hawke in 1986, terwijl de Engelse uitgeverij Titan eenzelfde aantal in die periode het licht liet zien, plus herdrukken in deze eeuw. Verder werd her en der ook in andere talen een verhaal opgenomen in verzamelalbums of magazines. Last but not least verscheen in 1993 een illegale Nederlandse uitgave in beperkte oplage onder de naam Jeff Hawke, ruimtepiloot. Een compliment voor een in ons land wat obscure strip. Het is nooit breed verbreid geweest, wat jammer is vanwege de kwaliteit van Sydney Jordan en zijn spacerider.  (HvK)

Hans van Klinken is freelance journalist en leest in zijn vrije tijd graag strips. Op de Incognito blog levert hij (on)regelmatig bijdragen met De Uitglijer (rubriek voor strip-misstappen) en andere stripgerelateerde stukjes.

Zijn bijdragen: 
Guus Slim: Kamerlid Piemel, Hergé, Suske en Wiske: De Tartaarse helm, Tintin: Le Sceptre d'Ottokar, Schanulleke (Suske en Wiske), Suske en Wiske: De Tartaarse helm (2), Suske en Wiske: De Ringelingschat, Uitglijers met dubbele betekenissen?, Uitglijer Guus Slim: Bomaanslag in de bergen, Een speurtocht naar striptekenaar en scenarist Pizarro, De Uitglijers van Eddy Paape, Dan Cooper, De Tartaarse helm (Jeugd Revue), Majesteitelijke Uitglijer, Fournier, Suske en Wiske en Dick Bos, Foute teksten bij onze wereldvermaarde held (Kuifje), Rik overleeft de kogels (Rik Ringers), Hoe geel is een bruine schoen ? (Ton en Tinneke), Je 1e druk Amoras: misschien geen volledige 1e druk, Jansen is de naam (Kuifje), Magda van Tilburg, Hergé als geweten van de wereld, Uitglijer over een Bommeljas, Uitglijer Paul Panter, Uitglijers Suske en Wiske, Jan Kordaat, Buck Danny, Links is niet rechts en andersom (Blake en Mortimer), De Vallei heeft foutjes (Blake en Mortimer), Poederdons in plaats van zwaard (Akim), Uitglijer Sirius door albumuitgave, De Uitglijer die geen Uitglijer is (Jacques Martin), Jerry en Valentin glijen uit (Jerry Spring en Kuifje), Kuifje - Uitglijers in zwart-wit edities, Uitglijer Robbedoes en Kwabbernoot, Vlaams of niet Vlaams, Dupuis glijdt weer eens uit (Jan Kordaat), Marten en Willy glijden uit, Bazooka Joe, Uitglijer van jewelste? (75 beste Suske en Wiskes), Uitglijer over een getal, Giftige Anaconda's en omgekeerde grap, Uitglijers in Arman en Ilva, Kuifje en Suske en Wiske, Jerom evolutie in Suske en Wiske, Stijlverandering in Suske en Wiske eind jaren 40 al een feit, Munro - Uitglijer in spiegelbeeld, Uitglijers in Donald Duck, Uitglijers Kuifje en Suske en Wiske, Uitglijers roken in strips & Jerom, Uitglijers 't Prinske & Tanguy en Laverdure, Picten Uitglijer in Eric de Noorman en Een tekstuele uitglijer bij Seron.

Tentoonstelling over stripletteraar Richard Pakker in Galerie Weerdruk

 

Sigmund tekenaar Peter de Wit opende op vrijdag 21 juli de tentoonstelling over stripletteraar Richard Pakker in Galerie Weerdruk aan het Entrepotdok 42 te Amsterdam die daar de komende twee weekenden, 29-30 juli en 5-6 augustus nog te bezichtigen is van 13:00-17:00 uur. 

Te zien is uniek materiaal waar Richard Pakker en zijn medewerkers in de loop van tientallen jaren aan hebben gewerkt, en die van het handletteren een kunstvorm hadden gemaakt. 

Het origineel van 'Puzzelen met Bernard Prince' voor Pep nr. 27.

Richards Studio (waar Peter de Wit Satanseiland van Hans G. Kresse voor letterde) was vanaf de jaren 1960 tot en met 1990 toonaangevend op het gebied van letteren van stripalbums en tijdschriften, onder andere Pep, Sjors en Eppo. 

Ze gaven de Nederlandse stripcultuur een nieuwe dynamiek door in de spraakballonnen de eenvormige letters uit de zetmachine te vervangen door handgetekende variaties. De letters die bij Pakker zijn ontwikkeld worden nog altijd gebruikt in de bladen Donald Duck en Tina. 

Richard Pakker, inmiddels 92, ontving in 2013 uit handen van stripletteraar Frits Jonker de Bulletje en Boonestaak Schaal van Het Stripschap wegens zijn bijdragen voor de Nederlandse stripwereld. 

Uitnodiging van de Richard Pakker expositie bij Galerie Weerdruk.

Eppo 14 - De boekenkast van Mat Schifferstein

Mat Schifferstein thuis in Haarlem, 21 april 2023. (Foto: Robin Schouten)

In Eppo nr. 14, 2023 staat van mij De boekenkast van... Mat Schifferstein. Hij is al sinds de jaren tachtig de stripuitgever van Sherpa waarmee hij samen met Peter Kuipers garant staat voor kwaliteitsuitgaven van Andreas, Pontiac, Eisner, Khing, Mezzo, Giraud, Moebius, Hermann, Blanc-Dumont, Mézières, Auclair, Chaland, Ruijters, De Kort, De Wit en vele andere topauteurs. Ook is hij medeoprichter van het kritische stripinfoblad Zozolala (1982-2011) waarvoor hij veel artikelen en recensies schreef.

Eppo nummer 14, 2023 (met cover van Anco Dijkman) is los te bestellen via de site van de uitgever.