In Memoriam: Jan Kruis (1933-2017)

Jan Kruis op 15 maart 2013 op het Drentse platteland in Mantinge waar hij zo lang woonde. (Foto: Robin Schouten)

Striptekenaar Jan Kruis is gisteren op 19 januari in zijn woonplaats Mantinge overleden op 83-jarige leeftijd. Hij was al enige tijd ziek. Zijn grootste succes kende hij met Jan, Jans en de kinderen waarvoor hij 26 stripboeken maakte.
Johannes Andries (Jan) Kruis werd geboren op 8 juni 1933 te Rotterdam. In zijn jeugd las hij strips van Wim Meuldijk en Marten Toonder, twee tekenaars die belangrijk voor hem waren. Tijdens zijn studie aan de kunstacademie publiceerde hij in De Havenloods zijn eerste strip, Prins Freddie. Daarna werkte hij jarenlang als reclametekenaar.

Uit pagina 5 van Tommy (1960) voor het jeugdblad Olidin.

In 1958 maakte hij de overstap naar het stripverhaal en publiceerde in bladen als Olidin (de cowboystrip Tommy en diverse andere strips), Kuifje (de gagstrip Gregor) en Sjors (Sjors en Sjimmie). Ook werkte hij samen met Marten Toonder aan de strip Student Tijloos. 

Jan, Jans en de kinderen samen met Jeroen, Jan's vader en Bewust Ongehuwde Moeder Hanna.

Het bekendst werd hij door de strip Jan, Jans en de kinderen dat vanaf 1970 in Libelle verschijnt en losjes gebaseerd was op zijn eigen gezin. De herkenbaarheid van het Hollandse gezinsleven, het bespreekbaar maken van maatschappelijke kwesties zoals de B.O.M. moeder, uiteraard met veel humor en het acteerwerk van de familie Tromp en hun huisdieren zorgden voor een grote populariteit bij de Libelle-lezeressen. De stripalbums gaf Jan zelf uit met zijn goede vriend Joop Wiggers en zorgden voor een miljoenenverkoop, wat ongekend was voor Nederlandse begrippen.

De Rode je-weet-wel Kater werd met zijn filosofische overpeinzingen het boegbeeld van de strip. Ook de 'Hoi, pipeloi' groet van Catootje's vriendje Jeroentje en natuurlijk zijn 'poep-aan-je-schoen' zijn in het geheugen gegrift van iedereen die de strip in de jaren zeventig en daarna heeft gelezen. 

Het Sjors en Sjimmie boek van Jan Kruis (1972)

Stripkenners roemen ook de Sjors en Sjimmie strip die hij vanaf 1969 maakte voor het stripblad Sjors. Toch bleef het maar bij twee verhalen, de laatste op scenario van zijn collega en goede vriend Martin Lodewijk. Zelf zei hij daarover in 2013 in een interview dat ik met hem had voor StripNieuws ter gelegenheid van zijn 80ste verjaardag: 'Ik ben geen avonturenmeneer. Ik moet het meer van de korte afstand hebben.'
Buiten het illustreren en striptekenen heeft Jan ook veel portretten geschilderd, onder andere van bekende Nederlanders voor Libelle zoals Simon Carmiggelt. En hij maakte een groot familieportret (5 meter breed en 3,25 meter hoog) van de Koninklijke familie. 

Woutertje Pieterse, een huzarenstukje van Jan Kruis. 

In 1999 stopte hij met de wekelijkse Jan, Jans en de kinderen strip ('een dierbaar blok aan mijn been') en droeg hij die over aan een groep tekenaars onder de naam Studio Kruis, een beslissing waar Jan het later nog wel eens moeilijk mee heeft gehad. Daarna heeft hij nog veel getekend, o.a. twee verhalen van Jan, Jans en de kinderen voor de Leprastichting, een tweedelige bewerking van Multatuli's Woutertje Pieterse (waar hij erg trots op was) en de strip Kwynk, een moderne parodie op zijn eigen Jan, Jans strip.

Uit een aflevering van Kwynk, de laatste strip van Jan Kruis

Zijn oeuvre is tweemaal bekroond, in 1980 met de Stripschapprijs en in 2009 met de eerste Marten Toonderprijs. Ik heb Jan verschillende keren mogen interviewen, voor de bladen Eppo en StripNieuws en vond hem een van de vriendelijkste striptekenaars die ik heb gesproken. Een vrolijke, warme man die ondanks al zijn succes heel gewoon bleef en waarmee ik na het interview een bammetje kon mee-eten met zijn vrouw Els. Uiteraard op Jan, Jans en de kinderen borden. En we dronken uit bekers met De Rode Kater erop.

In 2013 kreeg Jan Kruis dankzij uitgever Seb van der Kaaden zijn eigen Glossy, een uitgave waar ik met veel plezier aan heb meegewerkt met een artikel over de Jan, Jans en de kinderen strip.

Jan Kruis heeft veel betekend voor de strip in Nederland en zal niet vergeten worden. Rust zacht, Jan.