Dupuis glijdt weer eens uit

De uitgever Dupuis wordt steeds beruchter in ons boze oog. Niet alleen worden de verhalen soms geweld aangedaan door bladzijden uit de albums weg te laten (zie Uitglijer de Blauwe Sperwer), verwarren van ballonteksten (zie Uitglijer Jan Kordaat van het duo Paape-Charlier) maar ook rommelt de uitgever met de stroken zoals straks te zien is, of strooit met veranderende namen. En een ander nieuw fenomeen is een onduidelijke vertaling dan wel het gewoon verkeerd schrijven van het Nederlands. Chapeau voor de onderwijs klungelige kant van deze uitgever. Deze laatstgenoemde drie Uitglijers hebben we geconstateerd in Jan Kordaat - Het boze oog (1e druk uit 1960) van Jijé, pseudoniem van Joseph Gillain (1914-1980). 

In het verhaal lokt een bedreigd persoon genaamd Mr. Lee de held Kordaat en de sidekick Gerrit naar zijn huis om uit te leggen in welke nare omstandigheden hij is terecht gekomen. Op pagina 5 treedt de gangster in kwestie daar binnen met zijn trawanten. Slachtoffer Lee herkent hem natuurlijk onmiddellijk en roept in schrik zijn naam; Beria.

Beria treedt binnen bij Lee.

Het aardige hiervan is de naam. Beria was jarenlang het gevreesde hoofd van de Russische geheime dienst. Meer crimineel kun je iemand niet maken door hem die naam te geven. Maar in de rest van het verhaal verliest de man zijn schrikaanjagende naam en heet hij ineens Baru, wat meer slaat op idyllische eilanden of aandoenlijke plaatsjes in de groene archipel. 

Beria heet bij Dupuis op bladzijde 9 ineens anders.

Nu goed, dat is om overheen te komen. Minder geslaagd is de strokenverwisseling op bladzijde 7. Hier is het gesprek te zien met de buren van Lee die de helden bevrijden uit de kast waarin ze waren opgesloten door de gangsters. Ze willen van de vragende buren af. Op plaatje 2 verdwijnen ze met een smoes. Gaan de straat op en staan dan op het 1e plaatje op de volgende strook gewoon weer in de spullen te rommelen. Kordaat zegt wel in het tweede plaatje van de eerste strook dat ze terug komen, maar dat was juist niet de bedoeling. Er klopt dus geen snars van. Als je de stroken omkeert klopt het ineens wel.  

Deze twee stroken werden gewoon verkeerd gemonteerd.

Het schijnt niemand bij de uitgeverij toen te zijn opgevallen, helaas. Iets temperamentvoller word ik van het taalgebruik. Op bladzijde 8, het een na laatste plaatje, zegt Gerrit dat hij nog 'een hele ceel had bijgevoegd'. Daarmee wil hij aangeven dat hij nog meer zaken wist op te noemen die verband hielden met het woord 'schelde ' dat een leidraad is voor het verloop van het verhaal. Nu schijnt 18 procent van de Nederlanders het woord ceel te kennen en 19 procent van de Vlamingen, zo verried internet. Ik ken het in verband met doopceel, maar verder niet. Van ceel los had ik nooit gehoord. Muggenziften dan? Nee, want het is een kinderstrip en dan gebruik je geen woorden die meer dan 4/5 van de bevolking niet kent! Laten we wel wezen.

Relevanter is wellicht het volgende. De donkerharige man biedt aan dé beste wegenkaart te pakken (nota bene Michelin, want Dupuis wilde meer nationalistisch zijn dan welke nationalist ook en zo stroop om de mond smeren van de censuurcommissie die in die tijd nog actief was). Waarop de man zegt 'ik zal hem even krijgen'. Een goed voorbeeld van onzin. 

Hij gaat de kaart nu kopen ?

De man zegt echter in de Franse uitgave 'Je vous l'apporte!' wat betekent 'ik haal 'm voor u'. In deze slechte vertaling heeft de man de kaart gewoon nog niet en gaat hem onmiddellijk kopen, of erger nog meteen cadeau worden gedaan... pffff. Nog een om het af te leren, maar dan een gewone verschrijving...

Roje is geen Nederlands.

Gerrit, de vriend en medespeurder van Jan heeft rood haar en daar heeft de man het over. Die 'rooie'

wordt er bedoeld natuurlijk. Rooje met een 'j' bestaat niet zoals je weet en 'roje' al helemaal niet. Maar goed, het verhaal is verder bijzonder leuk, spannend zelfs met prachtige scenes en grafisch soms subliem (zie o.a. het tweede plaatje) op overigens een scenario van een zekere Philip en dat is de zoon van Jijé, Philippe Gillain, die ook aan onder andere Jerry Spring meewerkte. Chapeau voor de stripmakers en jammer voor de Uitglijers, en nog meer jammer is dat in de herdrukken van 23 jaar later alles gewoon bij het oude is gebleven. Voor de nostalgie zullen dan maar zeggen. 

Dank aan Willem van Helden voor het opzoeken van de Franse versie en de info over het nationalisme, Rob van Eijck voor de tip wie scenarist Philip is en Menno Barkema voor het laten inzien van de herdruk. (HvK)

Naschrift  (4 aug. 2020)

Een heer uit den Haag attendeerde mij er op dat in de Franse versie van dit Jan Kordaat verhaal, in tegenstelling tot de noordelijke versie (zie eerste deel van deze Uitglijer), de boef wél consequent dezelfde naam heeft; namelijk Baru. Deze naam zou door Jijé afgeleid zijn van Guy Bara. Deze Guy, zo wist de Haagse stripkenner te vertellen, was klasgenoot van Franquin op de middelbare school, huisvriend van de familie Gillain (Jijé) en stripmaker van onder andere Max de ontdekkingsreiziger, 9000 afleveringen in de bladen Robbedoes, Kuifje en verder zowat overal elders in de wereld. Verder oogstte hij roem met zijn cartoons in onder andere France Dimanche en zelfs in het Britse Punch. Jijé heeft zelfs de schurk Baru de gelaatstrekken van Bara gegeven! Kortom; er is weer wat in de Hollandse versie door een slapende beletteraar fout gedaan, of de vertaler heeft de avond ervoor een leuke ontmoeting gehad waar het hoofd nog vol van zat. En zo zit de uitgever met een Uitglijer. Dank voor deze aanvulling waarvan het flink gedeelte integraal is overgenomen uit de ontvangen mail.

Hans van Klinken is freelance journalist en leest in zijn vrije tijd graag strips. Op de Incognito blog levert hij (on)regelmatig bijdragen met De Uitglijer (rubriek voor strip-misstappen) en andere stripgerelateerde stukjes.

Zijn bijdragen: 
Guus Slim: Kamerlid Piemel, Hergé, Suske en Wiske: De Tartaarse helm, Tintin: Le Sceptre d'Ottokar, Schanulleke (Suske en Wiske), Suske en Wiske: De Tartaarse helm (2), Suske en Wiske: De Ringelingschat, Uitglijers met dubbele betekenissen?, Uitglijer Guus Slim: Bomaanslag in de bergen, Een speurtocht naar striptekenaar en scenarist Pizarro, De Uitglijers van Eddy Paape, Dan Cooper, De Tartaarse helm (Jeugd Revue), Majesteitelijke Uitglijer, Fournier, Suske en Wiske en Dick Bos, Foute teksten bij onze wereldvermaarde held (Kuifje), Rik overleeft de kogels (Rik Ringers), Hoe geel is een bruine schoen ? (Ton en Tinneke), Je 1e druk Amoras: misschien geen volledige 1e druk, Jansen is de naam (Kuifje), Magda van Tilburg, Hergé als geweten van de wereld, Uitglijer over een Bommeljas, Uitglijer Paul Panter, Uitglijers Suske en Wiske, Jan Kordaat, Buck Danny, Links is niet rechts en andersom (Blake en Mortimer), De Vallei heeft foutjes (Blake en Mortimer), Poederdons in plaats van zwaard (Akim), Uitglijer Sirius door albumuitgave, De Uitglijer die geen Uitglijer is (Jacques Martin), Jerry en Valentin glijen uit (Jerry Spring en Kuifje), Kuifje - Uitglijers in zwart-wit edities, Uitglijer Robbedoes en Kwabbernoot en Vlaams of niet Vlaams.