Uitglijer over een getal

Grappig is dat er niet alleen stripuitglijers in stripverhalen zijn te vinden. Neem nu de roman Herinneringen van een Engelbewaarder van W.F. Hermans uit 1971. Op bladzijde 109 van de eerste druk is de hoofdpersoon Alberegt in gesprek met een zekere Erik en die zegt “Nou opper eens een idee. Tom Poes verzin een list”. Wat later zegt deze persoon: “Toch naar commissaris Bullebas gaan?” Wanneer je bedenkt dat deze scene zich afspeelt even voor de invasie van de Duitsers in 1940, zie je dat Hermans de plank misslaat of in elk geval een helderziend moment introduceert. Onze witte vriend is namelijk op 16 maart 1941 in druk in de Telegraaf verschenen, Bommel op 12 juli van dat jaar en de volprezen commissaris mag pas op 14 augustus zijn entree maken. Alle drie een goed jaar later dus dan het tijdstip waarover de schrijver vertelt. Ha! Hermans getackeld. Het zal niet waar zijn.

Maar ook degene die Uitglijers constateert en publiceert op Incognito Comics kan er een maken. Misschien! In deze Uitglijer uit 2018 roept Paul Panter zomaar een getal en we proberen dat te verklaren door het een Franse vervormde vloek te laten zijn; vingt et deux (twee en twintig) ofwel go... me. 

Paul vloekt? (klik op de afbeeldingen voor een vergroting)

Edoch. Mij werd gewezen op Stripspeciaalzaak - Weetje van de Week en wel nummer 247 ervan dat een andere getal-gedoe onder de aandacht brengt. Zowel in Asterix - De Galliër (blz. 41, eerste druk, Amsterdam Boek 1972) als in Robbedoes en Kwabbernoot - De Gorilla heeft het gedaan (blz. 26, eerste druk, Dupuis 1959) wordt het getal vijftien zomaar gebruikt. Ook in het Frans overigens. Let op... Kwabbernoot gebruikt dat getal als een man met een baard in beeld komt. Hier schijnt de verklaring in te zitten. 

Vijftien out of the blue. 

In de Gorilla wordt het getal niet verklaard, net zomin als bij Paul Panter, maar bij Asterix zien we wel iets dat het mysterie lijkt op te lossen. Na een mislukte toverdrank is de haargroei bij de Romeinen flink uit de hand gelopen. Het is voor de veroveraar een volslagen afgang. De gefrustreerde commandant gaat verhaal halen bij Asterix en krijgt het volgende voor zijn kiezen.

Vijftien is een spelletje... dat blijkt.

Ook hier is er een connectie tussen het getal 15 en een baard. Bovendien wordt er in het kader op een spel gezinspeeld. Nu is er op de genoemde Stripspeciaalzaak site een verklaring gegeven. Het is een spel dat kinderen vanaf 1950 blijkbaar volop speelden. Als je een baard zag riep je 15, en de volgende 30, en de volgende weer 45. Wie het eerst aan 45 kwam had gewonnen. Deze telling, zo zegt de site, was van toepassing op mannen met een kinbegroeiing. In zowel Robbedoes als bij Asterix is er sprake van baarden en het getal vijftien. En dan klopt de bewering aardig... maarrrr ...waarom 15? Volgens Stripspeciaalzaak is dat de telling van het tennisspel (45 is dan 40), maar dát lijkt mij erg sterk.

Er zijn meerdere redenen om te twijfelen aan die sporttelling. Tennis was een elitesport en velen hadden rond 1950 van dit spel gehoord, maar nooit gezien, nooit gespeeld, laat staan de gescoorde punten bijgehouden. Het lijkt daarom onwaarschijnlijk dat kinderen tellen à la tennis gingen hanteren. Veel te ingewikkeld. Een, twee, drie ligt toch veel meer voor de hand? Eerder lijkt het er op dat jongetjes (en toch ook meisjes veronderstel ik) winnaar waren als ze de eerste vijftien baarden hadden gezien. De theorie gaat ook mank als je goed naar het plaatje voor de geestelijke ontploffing van de commandant kijkt. De kleine Galliër zit in dat plaatje al op de 3450 (230 x 15, dat klopt). Hiermee komt de theorie van het tennis-tellen op losse schroeven te staan. Of Goscinny en Uderzo hebben het spel naar hun hand gezet en zijn voor het effect doorgegaan met tellen. Terecht staat ook in Weetje van de Week #247, waarin de verklaring gevonden werd, dat je inderdaad wel zelf de regels van te voren moest maken zodat je het spel helemaal naar je eigen hand kunt zetten. Precies zoals Asterix dat blijkbaar doet. 

En dat geldt niet alleen voor het tellen. Ook voor de voorwerpen kun je variëren tot je een ons weegt; roodharige vrouwen, een barst in een raam of deuken in auto's kan allemaal, alleen verandert de naam van het spel niet; 15. En zo kan het ook over agenten gaan zoals bij Paul Panter. Je geeft gewoon met een getal een opvallende hoeveelheid aan. Geen 22 agenten, maar weer die agenten; veel dus en vaak. Geloofwaardig? Hm. Het blijft een theorie en vingt et deux nog aan toe... zo lijk ik aan een Uitglijer te ontsnappen. Tja, ik ben Hermans niet. (HvK)

Met dank aan Menno Barkema van de Leidse Stripshop voor de tip.

Hans van Klinken is freelance journalist en leest in zijn vrije tijd graag strips. Op de Incognito blog levert hij (on)regelmatig bijdragen met De Uitglijer (rubriek voor strip-misstappen) en andere stripgerelateerde stukjes.

Zijn bijdragen: 
Guus Slim: Kamerlid Piemel, Hergé, Suske en Wiske: De Tartaarse helm, Tintin: Le Sceptre d'Ottokar, Schanulleke (Suske en Wiske), Suske en Wiske: De Tartaarse helm (2), Suske en Wiske: De Ringelingschat, Uitglijers met dubbele betekenissen?, Uitglijer Guus Slim: Bomaanslag in de bergen, Een speurtocht naar striptekenaar en scenarist Pizarro, De Uitglijers van Eddy Paape, Dan Cooper, De Tartaarse helm (Jeugd Revue), Majesteitelijke Uitglijer, Fournier, Suske en Wiske en Dick Bos, Foute teksten bij onze wereldvermaarde held (Kuifje), Rik overleeft de kogels (Rik Ringers), Hoe geel is een bruine schoen ? (Ton en Tinneke), Je 1e druk Amoras: misschien geen volledige 1e druk, Jansen is de naam (Kuifje), Magda van Tilburg, Hergé als geweten van de wereld, Uitglijer over een Bommeljas, Uitglijer Paul Panter, Uitglijers Suske en Wiske, Jan Kordaat, Buck Danny, Links is niet rechts en andersom (Blake en Mortimer), De Vallei heeft foutjes (Blake en Mortimer), Poederdons in plaats van zwaard (Akim), Uitglijer Sirius door albumuitgave, De Uitglijer die geen Uitglijer is (Jacques Martin), Jerry en Valentin glijen uit (Jerry Spring en Kuifje), Kuifje - Uitglijers in zwart-wit edities, Uitglijer Robbedoes en Kwabbernoot, Vlaams of niet Vlaams, Dupuis glijdt weer eens uit (Jan Kordaat), Marten en Willy glijden uit, Bazooka Joe en Uitglijer van jewelste? (75 beste Suske en Wiskes)