Uitglijers in Arman en Ilva, Kuifje en Suske en Wiske

Arman en Ilva gaan in de fout, de vertaler van Kuifje wordt geroemd en er is er al vroeg lustig gesext bij Suske en Wiske.

In Arman en Ilva deel 1 van uitgeverij Brabantia Nostra staat het verhaal Het bevroren verleden waarin Arman Ilva kwijtraakt en al speurend terechtkomt bij een luxe ingericht huis. Daar wordt hij geholpen aan een snee in zijn vinger door blijkbaar de (pleeg)dochter des huizes. De (pleeg)vader geeft aan op bladzijde 37 dat het meisje doofstom is. 

Arman spreekt het meisje aan en krijgt geen sjoege.

Arman ruikt echter lont. Hij veronderstelt dat het meisje op aanwijzing van de vader stommetje speelt. Hij twijfelt oprecht, maar op volstrekt andere gronden dan het bewijs dat naast hem staat. Daar ZEGT de vader namelijk iets tegen het meisje en dat gehoorzaamt meteen. Dat kan dus niet als iemand doofstom is. De tekening laat niet zien dat hij met gebarentaal het meisje instrueert. Integendeel. Hij heeft de hand zowel in als tegen de boezem. Wellicht is het zo getekend dat het een mooi plaatje wordt met die wegschrijdende jongedame met een goed gemoed, maar het voelt niet kloppend.

Arman merkt niet het levende bewijs naast hem op. De vader maakt geen gebaar.

Liplezen kan ze blijkbaar ook niet want dan had de vader tegen Arman gezegd om articulerend te spreken. Jammer, foutje. Thé Tjong-Khing en Lo Hartog van Banda hebben met dit tweetal van de toekomst echter een mooie duo gecreëerd in een space odyssey-achtige setting en wisten er een klein maar indrukwekkend oeuvre mee op te wekken dat in de wereld van de verzamelaar weinig furore maakt. Onterecht. Vanwege de kwaliteit in verhaal en tekening is deze vage Uitglijer de makers dan ook van harte kwijtgescholden. Tevens is het de uitgeverij vergeven dat op de cover van dit eerste exemplaar uit de serie de naam van Khing als King is geschreven. In de herdruk werd die fout hersteld.

(Aanvulling: van 1977 tot en met 1983 werden de zestien verhalen van Hartog van Banda en Khing uitgegeven in zeven albums door Brabantia Nostra. Van 2006 t/m 2017 heeft stripuitgeverij Sherpa deze verhalen opnieuw uitgegeven, aangevuld met dossiers en onuitgegeven tekeningen, in zestien losse delen binnen de reeks Khing collectie. Een aanrader.)

Onbeperkte dorst
Van een andere orde is de uitglijer van Hergé, in het Kuifje album De krab met de gulden scharen en in dit geval de uitgave genoemd in de catalogus van Marcel Wilmet, 'Tintin zwart op wit 1930-1942' en aangeduid als CR2. In deze tweede zwart-witdruk uit 1941 zegt de kapitein vier plaatjes lang hetzelfde.

Hij zegt repeterend 'le pays de la soif' ofwel het land van de dorst. Een kwelling in het vooruitzicht van deze zuipende gezagvoerder.

Ik ga er vanuit dat het in de latere Franse kleurenversies van dit album, Le Crabe aux pinces d'or, de tekst ongewijzigd is. In de Nederlandse versie wordt het een stuk anders en... een stuk leuker. Hier varieert de vrijgezelle varensgezel zijn toekomstzang op een meer humoristische wijze. 

De variaties zijn komisch en geven de verslagenheid van de zeevarende met elke zin meer en meer weer. 

Terzijde zien we dat Bobbie plotseling zijn bot ziet slinken, maar daar hebben we het nu niet over. Het ging over de tekst. Dat  'onbeperkte dorst' is trouwens wel wat contrair, want zoiets geeft ook een soort verlangen aan dat nu eenmaal zit in zuiplappen, maar ook dit terzijde. Deze scenes zijn een aardige illustratie van humoristisch schrijven in de ballon. Dat zie je bij Kuifje vaker overigens als het detective-duo elkaar weer eens verkeerd napraat of Zonnebloem een opmerking volledig verhaspelt, omdat hij zo doof is als een kwartel. Later zal dit worden geëvenaard door de vertaler van Asterix. Daar wordt op soms sublieme wijze uit de hoek gekomen bijvoorbeeld bij de namen van de dorpsgenoten, maar ook bij het aanroepen van goden als er iets mis dreigt te gaan; de een zegt als voorbeeld 'bij Toutatis' en de ander blijkbaar verlegen om een godennaam roept 'bij stand'. Je moet er maar opkomen.

Onbeschaafd Vlaams?
Even maar weer een Suske en Wiske oude stijl. In de vroege uitgaven van Prinses Zagemeel wordt het Vlaams op zijn best gebruikt. Dat sappige Vlaams eindigt overigens in 1964 als Sidonia zegt; 'Lambik, vanaf nu spreken we beschaafd Nederlands.' Deze zin haalde ik van de Uitglijer Vlaams of niet Vlaams, dat is de kwestie van deze rubriek. Opvallend is echter de zin die ik hanteerde erna waarin ik mij afvraag of dat sappige Vlaams onbeschaafd is. Wordt het Vlaams als onbeschaafd ervaren door die Ollanders? Wellicht wel. Zie daarvoor de tekst in het volgende plaatje uit Zagemeel en met meer bepaald wat Wiske zegt.

Er wordt hier flink tekeer gegaan en wat Wiske zegt lijkt tamelijk onbeschaafd.

Ik weet niet of het Vlaams tegenwoordig nog steeds over iets kapot maken hetzelfde zegt, maar het lijkt mij een tikje onwaarschijnlijk, alhoewel, niets is onmogelijk. In het Vlaams woordenboek is het gewoon opgenomen. En kennen wij noordelingen tenslotte ook het niet al te veel meer gebruikte 'je verneukt' voelen? Toch staat het raar. In een latere uitgave van het album is het een stuk anders gesteld.

Het is nog steeds heerlijk Vlaams maar het n-woord is er uit.

Vermoedelijk is toen al rekening gehouden met de Nederlandse markt die bij kapot neuken zich iets anders voorstelt en werd de tekst aangepast. Ook in de later kleurendrukken is dat triviale woord uiteraard niet meer te vinden. Helaas is het dan van al het Vlaams gezuiverd en blijft er een beschaafd maar o zo stijvig Nederlands over. En is Schalulleke meteen ook meegenomen in de vaart der beschaving en werd lul nul. Ben je lekker mee.

Geen Vlaams meer, maar puur Hollands. Jammer.

We kunnen dan wel glimlachen over die rare Belgen met hun geneuk en lul, maar wat te denken van ons vroeger gebruik van geil. Een geile man was niet meteen iemand die de blauwe pil niet nodig heeft. Nee, het was aanvankelijk min of meer een type van twijfelachtige allure met een honger naar iets onfatsoenlijks, iets slechts. Langzaam aan is dat specifieker geworden om het maar eens zo te zeggen. Geldt ook voor een lodderoog. Wij zien dat als een oog dat half naar beneden is gezakt vanwege overmatig drankgebruik of heftig verlangen naar een bed. In de oude betekenis is het een vriendelijk dan wel een wellustig oog. 

Om aan te tonen dat het niet een slip of the pen is, tonen we Lambik in een vroege herdruk van het Suske en Wiske album De sprietatoom (1949) en daarin bezigt hij ook het N-woord. 

Klein of groot; in Holland zouden we dat toen ook anders gezegd hebben.

Bij elkaar was er weer veel naast de strips te lezen en we proberen dat voor u vol te houden met soms sterke en minder sterke Uitglijers. Daar mogen tips zeker aan bijdragen. Voor wat betreft Kuifje en Suske en Wiske in deze editie gaat mijn dank uit naar stripkornuiten Willem van Helden en Menno Barkema van stripwinkel Mevrouw Kern / De Leidse Stripshop. (HvK)

Hans van Klinken is freelance journalist en leest in zijn vrije tijd graag strips. Op de Incognito blog levert hij (on)regelmatig bijdragen met De Uitglijer (rubriek voor strip-misstappen) en andere stripgerelateerde stukjes.

Zijn bijdragen: 
Guus Slim: Kamerlid Piemel, Hergé, Suske en Wiske: De Tartaarse helm, Tintin: Le Sceptre d'Ottokar, Schanulleke (Suske en Wiske), Suske en Wiske: De Tartaarse helm (2), Suske en Wiske: De Ringelingschat, Uitglijers met dubbele betekenissen?, Uitglijer Guus Slim: Bomaanslag in de bergen, Een speurtocht naar striptekenaar en scenarist Pizarro, De Uitglijers van Eddy Paape, Dan Cooper, De Tartaarse helm (Jeugd Revue), Majesteitelijke Uitglijer, Fournier, Suske en Wiske en Dick Bos, Foute teksten bij onze wereldvermaarde held (Kuifje), Rik overleeft de kogels (Rik Ringers), Hoe geel is een bruine schoen ? (Ton en Tinneke), Je 1e druk Amoras: misschien geen volledige 1e druk, Jansen is de naam (Kuifje), Magda van Tilburg, Hergé als geweten van de wereld, Uitglijer over een Bommeljas, Uitglijer Paul Panter, Uitglijers Suske en Wiske, Jan Kordaat, Buck Danny, Links is niet rechts en andersom (Blake en Mortimer), De Vallei heeft foutjes (Blake en Mortimer), Poederdons in plaats van zwaard (Akim), Uitglijer Sirius door albumuitgave, De Uitglijer die geen Uitglijer is (Jacques Martin), Jerry en Valentin glijen uit (Jerry Spring en Kuifje), Kuifje - Uitglijers in zwart-wit edities, Uitglijer Robbedoes en Kwabbernoot, Vlaams of niet Vlaams, Dupuis glijdt weer eens uit (Jan Kordaat), Marten en Willy glijden uit, Bazooka Joe, Uitglijer van jewelste? (75 beste Suske en Wiskes), Uitglijer over een getal en Giftige Anaconda's en omgekeerde grap.