Stijlverandering in Suske en Wiske eind jaren 40 al een feit

Suske, Wiske en Lambik ondergingen een metamorphose in Het Spaanse spook

In de speurtocht naar ditje en datjes binnen de strips kom je wel eens aardige dingen tegen waarvan je je afvraagt hoe het zo is ontstaan. Zo kun je in de eerste albumuitgave van Het Spaanse spook (1952) zien dat Lambik in de eerste pagina's een 'laat' hoofd heeft. Dat moet even verklaard worden. Onze vriend heeft namelijk in de beginjaren een ander uiterlijk dan we gewoon zijn. De wat uitgezakte bier slurpende Belg evolueerde naar een modernere enigszins gevulde man. Bij de introductie van dit figuur in De sprietatoom (1948) zien we de oude Lambik.   

Lambik ontmoet S&W en heeft zijn 'eerste' hoofd met rommelige haar en rimpels.

Later wordt de boel wat strak getrokken en heeft hij een minder gerimpeld uitgesproken gezicht gekregen. Ook de haren, ook al zijn ze beperkt in aantallen, zijn strakker weergegeven. Het was het opgelegd streven van Willy Vandersteen de wat volkse (lees: Vlaamse) uitdrukking van zijn figuren te verzachten.

 In de Knokkersburcht (1954) is hij al ruim 'ontvolkst'.

Dit in gang gezet door Hergé die voor het weekblad Kuifje wel interesse had voor de creatie van zijn collega. Maar dan zou wel dat Vlaams volkse karakter naar de achtergrond moeten verdwijnen ter faveure van de sjiek van Wallonië; een deel van België dat in die periode aanmerkelijk welvarende was dan het Nederlands sprekende deel. Hergé hoorde bij die elite en was bang dat zijn publiek de neus zou ophalen voor de twee wat armoedige bengels en hun sloofse gevolg. Stripkenner Willem van Helden weet dit historisch feit op te lepelen uit de gesprekken die hij met de meester zelf had. Vandersteen heeft er, naar zijn zeggen, aan getwijfeld de figuren aan te passen. Maar de mogelijkheid om ook binnen te komen bij het Waalse deel van het volk trok hem wel, en daarom veranderde hij de personages geleidelijk in het album Het Spaanse spook. Zo werd Lambik de persoon die we nu kennen. In de eerste pagina's is volgens Rob van Eijck oorspronkelijk de oude Lambik getekend geweest, en werd deze voor de album versie naar zijn nieuwe uiterlijk getekend. Zo zien we dus vervolgens de vernieuwing van Lambik in het album; 

De versie in het album die al minder volks was maar toch een tikje 'fout' en die Vandersteen niet nodig vond om te veranderen. 

Lambik aan het eind van het verhaal. Evolutie voor de toekomst voltooid door minder rimpels en strakkere haren.

Het vergelijk komt beter tot zijn recht door de voorpublicatie er bij te halen versus de hertekening uit het album. 

Dezelfde scene met eerst de oorspronkelijke Lambik kop in de Tintin/Kuifje publicatie van 1948, en de hertekende voor het album in 1952 (NB: Ockers was een wielrenner die later werd getekend door Vandersteen voor een siroopblik van de Gebr. Lowette. Hij was toen vermoedelijk al een fan van de sportman).

Om het verschil verder te trekken kijken we naar een plaatje uit de eerste uitgave in Tintin magazine waar de vrienden een schilderij van Breugel bekijken. Hier is Lambik overduidelijk de man die we eerder beschreven; hij is wat ouder en ziet er wat futloos uit. Suske en Wiske zijn hier rond de 8 jaar zo lijkt het; een broekventje en een meisje die vriendjes zijn, getuige de arm van Wiske die Suske aan de schouders vat. Dan daaronder de versie die in de albums verscheen en die dus niet alleen afwijkt op hetgeen we schreven, maar in wel meer opzichten anders is. 

Lambik als oudere heer en Suske en Wiske die net de kleuterleeftijd lijken te zijn gepasseerd (uit Tintin/Kuifje, 1948)

Lambik is in de albumversie plots een energieke heer terwijl de kinderen hier de pubers uithangen.

Lambik is duidelijk de figuur geworden die we kennen uit de opvolgende Blauwe reeks en in de latere verhalen van de Rode reeks en verder. Hij ziet er gezond uit en je geeft hem 10 jaar jonger dan in de oude versie. Ook Suske en Wiske zijn geen hele kleine kinderen meer, ook al moet Suske het met zijn korte broek doen en is Wiske nog steeds begenadigd met de eeuwige strik op het hoofd, zij het dat het nu neigt naar een paardenstaart. Op de laatste bladzijde van het verhaal is het helemaal bal en wordt zij een jongedame die jongens achterom laat kijken.

De Waalse jongedame Wiske

Ook Wiske haar eierkopjeskapsel moest er dus aan geloven; het werden krullen aan het eind van het verhaal wat paste in de sfeer die Hergé voor ogen stond voor zijn Kuifje magazine. 

Niet alleen het uiterlijk sneuvelde enigszins. Lambiek zou het in de Kuifje-publicaties moeten doen met louter Suske en Wiske. Tante Sidonia bleef thuis. Hiermee nam Vandersteen ook afstand van het gezin waarin de kinderen functioneerden. Daarmee kwam er veel vrijheid om ook hen in een meer realistische setting te plaatsen, in verre landen en andere tijden zonder vraagtekens van een opvoeder.    

Dat Wiske meer moest veranderen dan Suske zou je kunnen uitleggen dat Vandersteen meer de nadruk op haar wilde leggen in de komende verhalen. Haar oprechtheid én nieuwsgierigheid zijn een rode draad van haar soms onbesuisde handelen, met alle gevolgen voor het verhaal. Suske is veel vager. Hij is alleen trouw. That's it. Hiermee is de jongen feitelijk de sidekick van Wiske, ook in de rode reeks. Zo nu en dan mag hij inspringen als het te gek wordt. Hij wordt nooit meer de hoofdpersoon zoals in de eerste S&W uitgave Op Het Eiland Amoras. 

Dat Wiske verder moest groeien en ontkind diende te worden, blijkt ook uit het feit dat zij voor de Kuifje-reeks haar popje verloor. Het voddenpopje gevuld met zagemeel wordt weliswaar dapper mee omgetoverd op bladzijde 12 van het album, maar is daarna de hele reeks door niet meer gezien. Wanneer je kijkt naar de hertekende versie (zie hen voor het schilderij hierboven) is Wiske meteen al poploos. En dat blijft zo, totdat ze in de 16e eeuw belanden en Wiske op pagina 6 uit een ton klimt met Schabolleke in de hand. Deze scenes waren al goed gekeurd en hoefde dus niet meer over te worden gedaan. Alleen had Vandersteen wel vergeten Schabolleke uit te gummen. Een Uitglijertje dus. 

Schabolleke, toen nog Schalulleke of zoals je wilt Schanulleke doet vanaf pagina 12 van Het Spaanse spook in de hele Blauwe reeks niet meer mee. Hier voor het laatst gezien compleet met 16e eeuwse kleertjes!

Dat de tekenaar is gaan inzien dat de stripfiguren moesten worden aangepast aan, zeg, een breder publiek heeft dus zijn wortels in dit verhaal. De oer-Vlaamse primitiever getekende verhalen werden tenslotte achtergelaten voor de verzamelaar. Aan de lezer om te beoordelen of Willy Vandersteen een fout heeft begaan of juist de goede richting is ingeslagen. Wat blijft is dat deze verhalen al lange tijd zeer lezenswaardig zijn, en er tegelijkertijd een beeld is gecreëerd dat tot de dag van vandaag is gehandhaafd.  (HvK)

Hans van Klinken is freelance journalist en leest in zijn vrije tijd graag strips. Op de Incognito blog levert hij (on)regelmatig bijdragen met De Uitglijer (rubriek voor strip-misstappen) en andere stripgerelateerde stukjes.

Zijn bijdragen: 
Guus Slim: Kamerlid Piemel, Hergé, Suske en Wiske: De Tartaarse helm, Tintin: Le Sceptre d'Ottokar, Schanulleke (Suske en Wiske), Suske en Wiske: De Tartaarse helm (2), Suske en Wiske: De Ringelingschat, Uitglijers met dubbele betekenissen?, Uitglijer Guus Slim: Bomaanslag in de bergen, Een speurtocht naar striptekenaar en scenarist Pizarro, De Uitglijers van Eddy Paape, Dan Cooper, De Tartaarse helm (Jeugd Revue), Majesteitelijke Uitglijer, Fournier, Suske en Wiske en Dick Bos, Foute teksten bij onze wereldvermaarde held (Kuifje), Rik overleeft de kogels (Rik Ringers), Hoe geel is een bruine schoen ? (Ton en Tinneke), Je 1e druk Amoras: misschien geen volledige 1e druk, Jansen is de naam (Kuifje), Magda van Tilburg, Hergé als geweten van de wereld, Uitglijer over een Bommeljas, Uitglijer Paul Panter, Uitglijers Suske en Wiske, Jan Kordaat, Buck Danny, Links is niet rechts en andersom (Blake en Mortimer), De Vallei heeft foutjes (Blake en Mortimer), Poederdons in plaats van zwaard (Akim), Uitglijer Sirius door albumuitgave, De Uitglijer die geen Uitglijer is (Jacques Martin), Jerry en Valentin glijen uit (Jerry Spring en Kuifje), Kuifje - Uitglijers in zwart-wit edities, Uitglijer Robbedoes en Kwabbernoot, Vlaams of niet Vlaams, Dupuis glijdt weer eens uit (Jan Kordaat), Marten en Willy glijden uit, Bazooka Joe, Uitglijer van jewelste? (75 beste Suske en Wiskes), Uitglijer over een getal, Giftige Anaconda's en omgekeerde grap, Uitglijers in Arman en Ilva, Kuifje en Suske en Wiske en Jerom evolutie in Suske en Wiske.