Uitglijers Kuifje en Suske en Wiske

Kuifje glijdt uit maar herstelt. Ook Suske en Wiske doen rare dingen, maar die worden ook gecorrigeerd. Een boekenrubriek vind Suske en Wiske maar niks.

In het Kuifje album Cokes in voorraad uit 1958, en in dit geval de softcover A62i volgens Otten, maar ook in alle voorafgaande edities staat wel een hele foute zaak. Nu is het racisme in Kuifje vaker aangepakt, maar we willen in dit geval de verschillen eens laten zien tussen wat toen normaal was en als komisch werd gezien, en wat later veranderd is. Kuifje en zijn grote sidekick kapitein Haddock komen terecht in een vrachtschuit die slaven in de dop vervoert. En hij windt zich zoals te doen gebruikelijk op wanneer hij hen zonder enig resultaat tracht te overtuigen dat zij géén heilige reis naar Mekka maken, maar onderweg zijn om tot slaaf gemaakt te worden.

Ze zijn geen reclame.

Haddock, die je na gevorderde jaren strips lezen aanmerkelijk leuker vindt dan die hele Kuifje bij elkaar, vervalt in de Haddockiaanse gewoonte om te gaan schelden met bijzonder spitsvondige beledigingen. Zo ook het woord 'kachelglans', doelend op de bijzondere donkere kleur van de muzelmannen. Dat is komisch bedoeld, maar ook o zo denigrerend. Het is dan ook later hertaald in de onderstaande, minder expliciete negatief raciale woede-uitbarsting.

Ze zijn ineens ectoplasma op wieltjes.

Nu moet er van het hart dat voor ectoplasma te worden uitgescholden ook geen prijs krijgt voor verdraagzaamheid. Ectoplasma zijn feitelijk gedaanten die verschijnen na een seance waarbij bijvoorbeeld overledenen de vorm aannemen van een mens. Geen werkelijk mens dus dat verschijnt, maar een spook so to speak. Bovendien  worden ze hier ook nog stom genoemd, dus ga er maar aan staan. Stom spook dus. 

Er was naast deze nieuwe correctheid, die overvleugeld wordt door de woorden ectoplasma en stom, meer redenen om de tekst voor meer modern gebruik aan te passen. Kachelglans als product bijvoorbeeld zal menig jonge lezer niet begrijpen. Het fenomeen kachel alleen al begint rap weg te zakken richting museum. Deze zwarte gietijzeren bakbeesten die bestand waren tegen het verbranden van steenkoolachtige producten zijn meestal zwart, en om deze goed te doen glimmen werd door de huisvrouw een poetsmiddel gebruikt dat, inderdaad, kachelglans heet.      

De vermoedelijke inspirator.

Er waren diverse merken glans zoals Zebra/Zebralin, maar met name de soortnaam van het glansproduct Negrita en het klaarblijkelijk aanprijzende portret erop, spreekt boekdelen. Dit merk werd in België geproduceerd en is dus ontegenzeggelijk het beeld geweest dat Hergé op het oog had toen hij een vergelijk met de passagiers zocht. 

Onbegrijpelijk is tegenwoordig ook het woord muzelmannen die in de oorspronkelijk tekst werd gehanteerd. Het woord stamt af van het Arabisch musilman, een nogal archaïsche benaming voor mohammedanen, zoals in de gekuisde versie is gebruikt. Deze religieuzen worden tegenwoordig aangeduid als islamieten of als moslims. Kortom er waren sowieso redenen om de tekst aan te passen en wellicht moet dat nog wel een keer gebeuren. De wereld veranderd immers razendsnel zodat je dra op nieuwe incorrectheid stuit. Ingrijpen is dan op zijn plaats, ook al hoef je zeker niet op werkelijk alle slakken zout te leggen. Overcorrect is vaak ook uiterst denigrerend. 

Suske en Wiske

Nu dan Suske en Wiske en wel in De zingende zwammen, uitgave van 1962 waarin Lambik Wiske niet herkent omdat ze van top tot teen onder de olie zit. Ze lijkt inderdaad wat minder Hollands om het zo maar eens te zeggen. Lambik gebruikt zelfs het woord negerinnetje om haar afkomst te duiden. Dat vind menigeen niet meer kunnen. 

Lambik herkent Wiske niet.

Dat hij haar niet herkent en het N-woord gebruikt is tot daar aan toe, maar dan het brabbeltaaltje. Alsof men ten zuiden van de aardkloot zo praat... ach, op zich wel grappig, maar het is anno nu niet meer te doen.

Ingewikkeld en minder op de afkomst duidend is als het volgende plaatje voorbij komt. Ouderen herkennen het wel, dat sparen van zilverpapier. Het was voor de arme kindertjes in Afrika en Azië. Bij uitstek een katholieke schoolaangelegenheid die zo de missie steunde, maar ook openbare instellingen deden er aan mee. Nu komt de clou: geen kip weet wat de functie van dat zilverpapier is geweest nadat het als verpakkingsmateriaal is afgedankt. Slaafs verzamelen en ho maar dat je te weten kwam waar het voor diende. We durven zelfs de stelling aan dat bijna niemand dat weet. Een zekere René Bastiaanse wel en die is directeur van het Brabants Historisch Informatie Centrum. De man weet veel te vertellen over het katholieke geloof en zo ook over de massale verzamelwoede. 

Het sparen van zilverpapier is wel heel bijzonder.

Toen de missie van de katholieke kerk in het begin van de vorige eeuw opkwam (een op de negen missionarissen die naar Afrika of Azië gingen was van Nederlandse afkomst) werd kinderen gevraagd om zilverpapier te sparen. Dat waren melkdoppen (melk zat vroeger in een fles met een dop van, zei men, aluminium) en verpakkingen van bijvoorbeeld chocolade. In de jaren 20 en 30 nam die verzamelwoede een hoge vlucht, maar stierf langzaam een stille dood in de jaren 50 en 60. Waarom zilverpapier?  Nu blijkt dat er geen zilver in zit of aluminium. Er zit wel een tikje tin in, maar je zult wel massaal melk moeten drinken wilde dat iets aan oud metaal opleveren. Daar was het dus niet om te doen. Wat dan? Aanvankelijk was het mooi bling,bling-materiaal dat werd uitgedeeld. Als de befaamde spiegeltjes dus. Maar dat was niet de hoofdreden van het bijeenbrengen van dit afval. Door dat verzamelen zouden de kinderen keer op keer bewust zijn van de armoede elders op de wereld. Het leverde dus medeleven op!

Lambik's opmerking 'ik heb voor niks gespaard',  geeft aan dat hij en zijn schepper Willy Vandersteen niet hebben begrepen waarvoor dat zilverpapier diende. Het had net zo goed doppen van bierflessen kunnen zijn of etiketten van wijnflessen. Frappant is echter dat in een de kleurenuitgave van De  zingende zwammen uit 1989 exact hetzelfde staat. Zowel het N-woord, het slappe gepraat als het zilverpapier. Kan eigenlijk niet meer. Een alternatief is natuurlijk niet makkelijk, maar de reden om het meest brandbare te mijden is vermoedelijk de kosten van het veranderen van het cliché. De nazaten van de meester zijn nogal zuinigjes is de indruk. Zolang niemand klaagt is het een prachtig document dat laat zien hoe losjes er vroeger om werd gegaan met een materie die nu een ieder op de tenen laat lopen. Ach het heeft echter hele generaties geen schade aangedaan. Laten we dat niet vergeten.

In een Vlaamse krant werd dit aangetroffen....We wilden het de stripliefhebbers niet onthouden. Anno 1948! 

Met dank aan Reinder Tonkens voor de Kuifje scans. (HvK) 

Hans van Klinken is freelance journalist en leest in zijn vrije tijd graag strips. Op de Incognito blog levert hij (on)regelmatig bijdragen met De Uitglijer (rubriek voor strip-misstappen) en andere stripgerelateerde stukjes.

Zijn bijdragen: 
Guus Slim: Kamerlid Piemel, Hergé, Suske en Wiske: De Tartaarse helm, Tintin: Le Sceptre d'Ottokar, Schanulleke (Suske en Wiske), Suske en Wiske: De Tartaarse helm (2), Suske en Wiske: De Ringelingschat, Uitglijers met dubbele betekenissen?, Uitglijer Guus Slim: Bomaanslag in de bergen, Een speurtocht naar striptekenaar en scenarist Pizarro, De Uitglijers van Eddy Paape, Dan Cooper, De Tartaarse helm (Jeugd Revue), Majesteitelijke Uitglijer, Fournier, Suske en Wiske en Dick Bos, Foute teksten bij onze wereldvermaarde held (Kuifje), Rik overleeft de kogels (Rik Ringers), Hoe geel is een bruine schoen ? (Ton en Tinneke), Je 1e druk Amoras: misschien geen volledige 1e druk, Jansen is de naam (Kuifje), Magda van Tilburg, Hergé als geweten van de wereld, Uitglijer over een Bommeljas, Uitglijer Paul Panter, Uitglijers Suske en Wiske, Jan Kordaat, Buck Danny, Links is niet rechts en andersom (Blake en Mortimer), De Vallei heeft foutjes (Blake en Mortimer), Poederdons in plaats van zwaard (Akim), Uitglijer Sirius door albumuitgave, De Uitglijer die geen Uitglijer is (Jacques Martin), Jerry en Valentin glijen uit (Jerry Spring en Kuifje), Kuifje - Uitglijers in zwart-wit edities, Uitglijer Robbedoes en Kwabbernoot, Vlaams of niet Vlaams, Dupuis glijdt weer eens uit (Jan Kordaat), Marten en Willy glijden uit, Bazooka Joe, Uitglijer van jewelste? (75 beste Suske en Wiskes), Uitglijer over een getal, Giftige Anaconda's en omgekeerde grap, Uitglijers in Arman en Ilva, Kuifje en Suske en Wiske, Jerom evolutie in Suske en Wiske, Stijlverandering in Suske en Wiske eind jaren 40 al een feit, Munro - Uitglijer in spiegelbeeld en Uitglijers in Donald Duck.