Moebius (1992)

Een intrigerende tekening van Moebius, pseudoniem van grootmeester Jean Giraud. 

Uitglijer Smurf, Blinkie en de Engelse Dupuis

Afkomst Smurf is duister, Blinkie is niet onschuldig en Dupuis in het Engels.

Wie heeft smurf gesmurft

Het woord smurf is een Nederlandstalige uitvinding. Het woord werd maar liefst in 15 van de dertig buitenlandse uitgaven van de albums van Peyo gebruikt. Je zou kunnen zeggen dat het een van de meest gebezigde Nederlandse woorden is in buitenlandse publicaties. Een prachtvondst natuurlijk dat smurf, maar wie heeft het verzonnen is de vraag. Succes heeft vele vaders en zo ook smurf. Erwin Cavens (zie eerste Uitglijer Guus Slim) die zijn vader Karel opvolgde als vertaler/redacteur bij Robbedoes, meent dat Peter Middeldorp, die in de jaren zestig hoofdredacteur van dit jeugdmagazine was, de uitvinder van smurf is. In de Volkskrant van weleer echter zegt deze Middeldorp dat hij geen idee heeft hoe ze er op gekomen zijn en wie het woord smurf verzon. "We deden de hele dag niets anders dan Franse teksten Nederlandse maatkleding bezorgen", zo stelde hij. Een andere vader wordt genoemd op de site van de Stripspeciaalzaak die aangeeft dat Middeldorp het verzon met hulp van een zekere Armand Van Raalte.

Iedereen wijst naar een ander.

Later ontkent Middeldorp dat weer. Volgens de dochter van Van Raalte is het echter wel degelijk haar vader die op smurf kwam. In 1958 was hij de vertaler/redacteur bij Dupuis en dus dé vertaler van onder andere de vele varianten van de Smurfnamen. Het lijkt voor de hand te liggen, maar... Om het ingewikkelder te maken gaf Middeldorp later aan dat Karels Cavens' broer Frans het woord smurf gebruikte als die niet op een woord kon komen. En zo zou het dus via Karel op de redactie geraakte. In elk geval is er nu een plaquette bevestigd aan het voormalige huis van Van Raalte (overleden in 1967) aan de Kerkstraat in Herne (België) waarop hij wordt geëerd als de naamgever van de kleine blauwe mensjes. Of deze eerbetoon klopt is dus niet goed te achterhalen, maar de naam Smurf is in elk geval een absoluut blijvertje geworden en zelfs in Herne te bewonderen. 

En glanzen zal het

Stripkundige Willem van Helden reageerde op de Uitglijer van Haddock die een groep muzelmannen 'wandelende reclame van kachelglans' noemde in Kuifje's Cokes in Voorraad. Zoiets kan anno nu niet meer. In die vroege jaren was men echter er niet vies van om denigrerende invalshoeken te vinden voor de niet blanke medemens en zeker ook in stripverhalen. Een ander voorbeeld naast de genoemde Kuifje waar Willem ons op attendeerde is Blondie en Blinkie van Jijé dat in de oorspronkelijk Franse vorm Blondin et Cirage heet. Compliment in elk geval aan de vertaler die Blondin naar Blondie bracht (ahum). Hoe Kaukasisch kun je het hebben. De overgang van Cirage naar Blinkie lijkt minder voor de hand liggend, maar dat is het niet, althans als we naar de inhoud van zowel het woord cirage als blinkie kijken. Het is even schokkend als wandelende kachelglans. 

Er werd veel zwart/wit gedacht in strips.

Zoals Van Helden bewijst is cirage een middel dat in het Franssprekende deel van de wereld gebruikt wordt om leer te doen glimmen. Schoenen voornamelijk werden er mee opgefrist; vrij vertaald is cirage dus gewoon schoensmeer. En Blinkie als vernederlandste naam hiervan is ook niet zo onschuldig. In de zuidelijke Nederlanden wordt met het woord blink niets anders bedoeld dan schoensmeer. Zo zijn we dus in zelfs in beide talen goed fout bezig. Daar doet de vergoelijkende verkleinen van de naam in Blinkie niks aan af. Inderdaad een Uitglijertje vonden ook wij.

De Engelse Dupuis

Geen Uitglijer, maar zeer leuk gevonden is wat Van Helden vond over een busje dat van de heuvel wordt gestoten door een stier in De Sliert in Schotland van Jean Roba dat in 1962 in Robbedoes verscheen. 

Op het busje staat J.B. Ofwell & Sons. Of-well is te vertalen als Van der Put. Put is in het Frans dan weer puits. De t spreek je niet uit dus wordt het spreektalig puis. 'Van der' is in het Frans du. Gecombineerd staat er dus volgens Willem Du-puis. Op de bus werd ook nog het Engelse bedrijf  aangeduid als Paper en Stationary Manufacturing Compagny, krek zoals Dupuis bedrijfsvoering. Een Engelse knipoog naar de drukker van de Robbedoes magazines en vele albums. De koek is nog niet op als het om bewijsvoering gaat. Onder aan de belettering van de camion staat Marchy Nell (perts). Dat eerste is een verbastering van Marcinelle waar Dupuis aanvankelijk was gestationeerd en waar de drukkerij van de uitgever heden ten dage nog steeds zit. Petrs is de officiële afkorting voor Perthshire een county in Schotland waar dit Sliert avontuur zich afspeelt. Onbevangen kun je niet meer een oudere strip lezen, want het staat vol met verwijzingen en grappen die wellicht nu niet meer zo voor de hand liggen, maar leuk is het wel als je het voorgeschoteld krijgt. Wie er meer weet melde zich... (HvK)

Met dank aan Willem van Helden voor deze voortreffelijke weetjes en de scan van de buitelende vrachtauto.

Hans van Klinken is freelance journalist en leest in zijn vrije tijd graag strips. Op de Incognito blog levert hij (on)regelmatig bijdragen met De Uitglijer (rubriek voor strip-misstappen) en andere stripgerelateerde stukjes.

Zijn bijdragen: 
Guus Slim: Kamerlid Piemel, Hergé, Suske en Wiske: De Tartaarse helm, Tintin: Le Sceptre d'Ottokar, Schanulleke (Suske en Wiske), Suske en Wiske: De Tartaarse helm (2), Suske en Wiske: De Ringelingschat, Uitglijers met dubbele betekenissen?, Uitglijer Guus Slim: Bomaanslag in de bergen, Een speurtocht naar striptekenaar en scenarist Pizarro, De Uitglijers van Eddy Paape, Dan Cooper, De Tartaarse helm (Jeugd Revue), Majesteitelijke Uitglijer, Fournier, Suske en Wiske en Dick Bos, Foute teksten bij onze wereldvermaarde held (Kuifje), Rik overleeft de kogels (Rik Ringers), Hoe geel is een bruine schoen ? (Ton en Tinneke), Je 1e druk Amoras: misschien geen volledige 1e druk, Jansen is de naam (Kuifje), Magda van Tilburg, Hergé als geweten van de wereld, Uitglijer over een Bommeljas, Uitglijer Paul Panter, Uitglijers Suske en Wiske, Jan Kordaat, Buck Danny, Links is niet rechts en andersom (Blake en Mortimer), De Vallei heeft foutjes (Blake en Mortimer), Poederdons in plaats van zwaard (Akim), Uitglijer Sirius door albumuitgave, De Uitglijer die geen Uitglijer is (Jacques Martin), Jerry en Valentin glijen uit (Jerry Spring en Kuifje), Kuifje - Uitglijers in zwart-wit edities, Uitglijer Robbedoes en Kwabbernoot, Vlaams of niet Vlaams, Dupuis glijdt weer eens uit (Jan Kordaat), Marten en Willy glijden uit, Bazooka Joe, Uitglijer van jewelste? (75 beste Suske en Wiskes), Uitglijer over een getal, Giftige Anaconda's en omgekeerde grap, Uitglijers in Arman en Ilva, Kuifje en Suske en Wiske, Jerom evolutie in Suske en Wiske, Stijlverandering in Suske en Wiske eind jaren 40 al een feit, Munro - Uitglijer in spiegelbeeld, Uitglijers in Donald Duck, Uitglijers Kuifje en Suske en Wiske, Uitglijers roken in strips & Jerom, Uitglijers 't Prinske & Tanguy en Laverdure, Picten Uitglijer in Eric de Noorman, Een tekstuele uitglijer bij Seron en Jeff Hawke de ongewaardeerde.

Eppo 20 - De boekenkast van Mathys van der Harst

 

(Foto: Robin Schouten, 2023)

In Eppo nr. 20 staat van mij De boekenkast van... Mathys van der Harst. Hij is samen met Gerard Leever de coscenarist van de Eppo-strip (getekend door Aart Cornelissen). Voor Eppo nr. 16 schreven ze een Douwe Dabbert hommage verhaaltje. Ook schrijft hij sinds 2020 samen met Gerard, zijn schoonvader, verhalen voor Donald Duck. En ja, een van zijn favoriete boeken is een strip van Gerard. Op de foto zie je welke. 

Eppo ligt al enige tijd niet meer in de tijdschriften winkels maar is wel los te bestellen via de site van L, de uitgeverij van Eppo. Bestel via deze link Eppo nummer 20 met o.a. De boekenkast van Mathys van der Harst. 

Cover van Eppo nr. 20 met De boekenkast van Mathys van der Harst

Alfred Mazure tentoonstelling in Luik (t/m 14 oktober '23)

In het Belgische Luik (Liège) is op 15 september een tentoonstelling geopend met werk van de Nederlandse striptekenaar Alfred Mazure (ook bekend als Maz) bij boekhandel Comptoir du livre. Deze loopt nog tot en met 14 oktober 2023. 

Adres: 20 En Neuvice, 4000 Luik, België. Tel. 00 32 (0)4 250 26 50. E-mail: info@lecomptoir.be - Open van dinsdag tot zaterdag van 13.00 tot 18.00 uur.

Rich Thomassen, die bekend staat als de grote liefhebber van het Mazurienne werk, heeft bijgedragen aan deze tentoonstelling rondom de beroemde tekenaar van de detectivestrip Dick Bos. Reconstrueer met behulp van talloze documenten, verzameld door Rich Thomassen, de formidabele artistieke reis van Alfred Mazure. Iconisch in Nederland, in België nog onbekend.

De opening op 15 september '23 met als gast Rich Thomassen (links)

De opening van de Alfred Mazure tentoonstelling bij Comptoir du livre.