Jeff Hawke de ongewaardeerde

Soms duikt er iets op uit het Nederlandse taalgebied dat je al kent als comicbook, maar nog niet heb gezien in dagelijkse of wekelijkse stroken uit kranten of weekbladen. Dat materiaal kan je zonder meer zeldzaam noemen omdat, behalve veel van de creaties van Marten Toonder bijvoorbeeld, er geen directe fans zijn die aan het knippen en lijmen slaan. 

Zo is dat het geval met de Britse sciencefictionreeks Jeff Hawke, van 1954 tot 1974 getekend door de Schot Sydney Jordan op scenario van Eric Souster en William Patterson. De pagina's die bijvoorbeeld in een Nederlandse radio en tv-gids werden afgedrukt zijn nauwelijks meer te vinden. Bij uitzondering duikt er hier en daar een op.

Een mooi voorbeeld van knippen en plakken van vijf Sidney Jordan-verhalen uit een Nederlandse TV- gids. 'Eight days a week' van The Beatles stond in de top tien, zo lezen we op een van de pagina's, dus de zelf gemaakte bundel stamt uit 1965.

Sydney Jordan is een redelijk onbekende meester aan deze kant van de Noordzee. Iemand die zijn strepen evenwel heeft verdiend in de wereld van de comics, maar aanvankelijk aan de andere kant van die zee bekendheid geniet. Zijn eerste stappen in het illustreren was in de Stratmore Studio in het Dundee van Bill McCail en Len Fullerton. Een Schotse plaats waar Jordan overigens in 1931 (elders staat 1928) werd geboren. Daar assisteerde hij vanaf 1951 Fullerton met de strip Dora, Toni and Liz. Dat werd aan de Daily Record verkocht dat zich als blad specifiek richt op de steden Edinburgh en Glasgow. Hij kon, zo stelde Jordan, prima op die strip oefenen. Niets wijst er in deze half komische avonturen op waar hij later zijn pen op zou gaan proberen en waar hij succes mee zou krijgen; Jeff Hawke.

.

Dora, Toni and Liz, c. 1951.

Tijdens een trip naar Londen ontmoette Jordan een Royal Air Force-maat; Eric Souster die samenwerkte met een zekere Bayly. Zij runden een reclamebureau waar ook strips werden getekend. Niets bijzonders in die tijd want ook in Nederland bijvoorbeeld werd Olidin, een jeugdblad met strips (o.a. van Hans Kresse, Jan Kruis en Piet Wijn) van oliemaatschappij Shell, gemaakt door zo'n bureau. Die lui konden immers tekenen en een verhaal vertellen. Omdat Jordan goed figuren op papier kon zetten werd hij door Souster binnengehaald. Hij verdiende meteen 20 pond per week wat een flink bedrag was in die tijd. Zijn  kwaliteiten hebben hierbij de doorslag gegeven en niet louter de vriendschap. Dat blijkt wel uit de gelanceerde strip Dick Hercules waar hij vanaf 1952 aan werkte. Een krachtig getekende strip vol avontuur. 

Ondertussen was Jordan bezig met sciencefiction in de figuur van Orion die de schaduwen van spacerider Jeff Hawke vooruit zou werpen. Waarom Orion het niet haalde om meer verhalen mee te vertellen en Jeff Hawke uiteindelijk wel is niet opgehelderd. Het heeft dezelfde elementen waar een aantrekkelijke man van de juiste leeftijd en onbevreesd naar de sterren reist, in de aanwezigheid van een charmante dame. De enige verklaring kan zijn dat de opvolger Jeff Hawke wellicht meer detectiveachtige trekken had. Vrij vertaald, Jeff hoefde niet per se in de ruimte te zweven om een interessant leven te leiden. De dominantie van dat soort sterren-reis-spul kwam overigens uit de Verenigde Staten dat al vanaf de jaren 30 werd geproduceerd en luistert naar namen als Lars of Mars en Kenton of the Star Patrol. De Amerikaanse stortvloed vroeg blijkbaar een antwoord van de Gallische variant van het aloude Albion, Alba. 

Orion, c. 1950.

Vermoedelijk ten tijde van het tekenen van onder andere Orion ontwikkelde Eric Souster, Sydney Jordan en Jim Gilbert onze held Jeff Hawke. Later komt William Patterson het team versterken en richt hij zich op de karakterontwikkelingen. Op 15 februari 1954 (elders werd 1955 genoemd) koopt The Daily Express de strip voor zijn stripstroken met de ondertitel Spacerider. Dat wordt een jaar later First Citizen of the Space Age. 

Volop avontuur...en...

...en sensualiteit.

Deze stripverhalen verschenen tot 1974. In Frankrijk zijn ze te vinden in bijvoorbeeld het maandelijkse stripblad Charlie Mensuel en het dagblad L'Humanité. En zoals al eerder gezegd, in de 'weggooibladen' (zoals radio en tv-gidsen) waar zo nu en dan een verzameling van de shredder wordt gered. 

Jeff even in de koelkast

Jordan werpt zich na die periode Hawke op een ander figuur; Lance McLane. Die op zijn beurt tot 1988 in de Daily Record verscheen. McLane zou echter niet het einde van de publicatie van Jeff Hawke zijn. In 1977 namelijk neemt een Amerikaans bureau de strip van Jordan in zijn portefeuille op en tekent de Schot nieuwe avonturen, zij het dat de stripfiguur meteen een reanimatie krijgt door deze meer het uiterlijk van zijn later ontworpen modernere figuur McLane mee te geven.  

Lance McLane - 'Sails in the Red Sunset' (Daily Record, 1985)

Uit die periode mag je de strip Jeff Hawke zeker tot de betere noemen. Opvallend is dat Thé Tjong-Khing zijn voortreffelijke en unieke Arman en Ilva strip trekken heeft gegeven van de latere verhalen van Jordan's Hawke (of visa versa?). De Lambiek Comiclopedia noemt Jordan echter niet als inspiratiebron voor Khing. Deze manier van werken met veel open ruimten was blijkbaar een tendens. 

Sydney Jordan (1970)

 

Thé Tjong-Khing's Arman en Ilva (1971)

Die latere verhalen van Jeff Hawke maakte niet alleen indruk op het Amerikaanse bureau, maar ook de Franse uitgeverij Glénat bezondigde zich aan drie delen Hawke in 1986, terwijl de Engelse uitgeverij Titan eenzelfde aantal in die periode het licht liet zien, plus herdrukken in deze eeuw. Verder werd her en der ook in andere talen een verhaal opgenomen in verzamelalbums of magazines. Last but not least verscheen in 1993 een illegale Nederlandse uitgave in beperkte oplage onder de naam Jeff Hawke, ruimtepiloot. Een compliment voor een in ons land wat obscure strip. Het is nooit breed verbreid geweest, wat jammer is vanwege de kwaliteit van Sydney Jordan en zijn spacerider.  (HvK)

Hans van Klinken is freelance journalist en leest in zijn vrije tijd graag strips. Op de Incognito blog levert hij (on)regelmatig bijdragen met De Uitglijer (rubriek voor strip-misstappen) en andere stripgerelateerde stukjes.

Zijn bijdragen: 
Guus Slim: Kamerlid Piemel, Hergé, Suske en Wiske: De Tartaarse helm, Tintin: Le Sceptre d'Ottokar, Schanulleke (Suske en Wiske), Suske en Wiske: De Tartaarse helm (2), Suske en Wiske: De Ringelingschat, Uitglijers met dubbele betekenissen?, Uitglijer Guus Slim: Bomaanslag in de bergen, Een speurtocht naar striptekenaar en scenarist Pizarro, De Uitglijers van Eddy Paape, Dan Cooper, De Tartaarse helm (Jeugd Revue), Majesteitelijke Uitglijer, Fournier, Suske en Wiske en Dick Bos, Foute teksten bij onze wereldvermaarde held (Kuifje), Rik overleeft de kogels (Rik Ringers), Hoe geel is een bruine schoen ? (Ton en Tinneke), Je 1e druk Amoras: misschien geen volledige 1e druk, Jansen is de naam (Kuifje), Magda van Tilburg, Hergé als geweten van de wereld, Uitglijer over een Bommeljas, Uitglijer Paul Panter, Uitglijers Suske en Wiske, Jan Kordaat, Buck Danny, Links is niet rechts en andersom (Blake en Mortimer), De Vallei heeft foutjes (Blake en Mortimer), Poederdons in plaats van zwaard (Akim), Uitglijer Sirius door albumuitgave, De Uitglijer die geen Uitglijer is (Jacques Martin), Jerry en Valentin glijen uit (Jerry Spring en Kuifje), Kuifje - Uitglijers in zwart-wit edities, Uitglijer Robbedoes en Kwabbernoot, Vlaams of niet Vlaams, Dupuis glijdt weer eens uit (Jan Kordaat), Marten en Willy glijden uit, Bazooka Joe, Uitglijer van jewelste? (75 beste Suske en Wiskes), Uitglijer over een getal, Giftige Anaconda's en omgekeerde grap, Uitglijers in Arman en Ilva, Kuifje en Suske en Wiske, Jerom evolutie in Suske en Wiske, Stijlverandering in Suske en Wiske eind jaren 40 al een feit, Munro - Uitglijer in spiegelbeeld, Uitglijers in Donald Duck, Uitglijers Kuifje en Suske en Wiske, Uitglijers roken in strips & Jerom, Uitglijers 't Prinske & Tanguy en Laverdure, Picten Uitglijer in Eric de Noorman en Een tekstuele uitglijer bij Seron.